Η Σοφία Μπερς, κόρη γιατρού, με εξαιρετική μόρφωση, γνώρισε και παντρεύτηκε τον κόμητα Λέοντα Τολστόι σε ηλικία 18 ετών. Ο Τολστόι την αγάπησε βαθιά και για χάρη της παραιτήθηκε από τις συνήθειες της νεότητάς του, το ποτό, την χαρτοπαι-ξία και τις γυναίκες. Εξομολογήθηκε τα πάντα στη Σοφία, υποσχόμενος ότι δεν θα έχει καμία γυναίκα, πλην σπανίων περιπτώσεων, απροσδόκη-των και αναπόφευκτων! Ο γάμος τους διήρκεσε 48 χρόνια, στην διάρκεια των οποίων ο Τολστόι έγραψε μερικά από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, “Πόλεμος και Ειρήνη”, “Άννα Καρένινα”, “Ανάσταση” .
Η νεαρή Σοφία έζησε μεγάλο μέρος της ζωής της στο κτήμα των Τολστόι, την Γιάσναγια Πολιάνα, αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα της οικονομικής διαχείρισης ενός τεράστιου αγροκτήματος μαζί με τα καθημερινά καθήκοντα συζύγου και μητέρας 13 παιδιών, εκ των οποίων 5 πέθαναν σε νεαρή ηλικία. Αυτό όμως που την έκανε ευτυχισμένη ήταν ο ρόλος της στο έργο του αγαπημένου της. Πολύ περισσότερο από σύζυγος και οικοκυρά, η Σόφια έγινε γραμματέας, ατζέντης και γραφιάς του Τολστόι. Αντέγραψε το πλήρες κείμενο του “Πόλεμος και Ειρήνη” επτά φορές, επιμελείτο των εκδόσεων και μερικές φορές μετέφραζε έργα του. Ο ίδιος ο Τολστόι έγραψε στο ημερολόγιό του για τα ευτυχισμένα χρόνια του γάμου του : “Ποτέ δεν είχα επίγνωση της διανοητικής μου ικανότητας, ούτε καν του σθένους, τόσο απελευθερωτικών και τόσο παραγωγικών στοιχείων”.
Ο καλλιτέχνης Λ. Παστερνάκ, φίλος της οικογένειας, έλεγε για την Σοφία: “Ήταν με πολλούς τρόπους ένας εξαιρετικά ευφυ-ής και αξιόλογος άν- θρωπος αντάξιος του Τολστόι … Η κοντέσα Σόφια Αντρέγιεβνα υπήρξε η ίδια μια μεγάλη προσωπικότητα, με λεπτό λογοτεχνικό ταλέντο”. Έγραφε και η ίδια μυθιστορήματα, ιστορίες για παιδιά, απομνημονεύματα, δοκίμια. Τα χόμπι της ήταν η μουσική, η ζωγραφική και η φωτογραφία.
Μετά το 1880-90, λόγω της αλλαγής των απόψεων του Τολστόι για τη ζωή, την οικογένεια και την περιουσία μεταξύ τους προέκυψαν ισχυρές διαφωνίες. Ο Τολστόι συνέχιζε να απευθύνει στην γυναίκα του μακροσκελείς ερωτικές επιστολές, όμως είχε ήδη αρχίσει να μεταστρέφεται σε αρνητή του θεσμού της οικογένειας και της ιδιοκτησίας. Η Σοφία δεν συμμεριζόταν τις αντιλήψεις του και την επιθυμία του να εγκαταλείψει την περιουσία και τα πνευματικά δικαιώματα επί των βιβλίων του και να ζήσουν με τα απαραίτητα δουλεύοντας χειρωνακτικά. “Δεν μπορώ να προσδιορίσω πότε αποστασιοποιηθήκαμε, αλλά δεν είχα την δύναμη να ακολουθήσω την διδασκαλία του”, έγραψε η Σόφια. Μετά τον θάνατο του Τολστόι, η Σόφια Αντρέγιεβνα ολοκλήρωσε την έκδοση των απάντων του.
