Η Σοφία Μπερς, κόρη γιατρού, με εξαιρετική μόρφωση, γνώρισε και παντρεύτηκε τον κόμητα Λέοντα Τολστόι σε ηλικία 18 ετών. Ο Τολστόι την αγάπησε βαθιά και για χάρη της παραιτήθηκε από τις συνήθειες της νεότητάς του, το ποτό, την χαρτοπαι-ξία και τις γυναίκες. Εξομολογήθηκε τα πάντα στη Σοφία, υποσχόμενος ότι δεν θα έχει καμία γυναίκα, πλην σπανίων περιπτώσεων, απροσδόκη-των και αναπόφευκτων! Ο γάμος τους διήρκεσε 48 χρόνια, στην διάρκεια των οποίων ο Τολστόι έγραψε μερικά από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, “Πόλεμος και Ειρήνη”, “Άννα Καρένινα”, “Ανάσταση” .

Η νεαρή Σοφία έζησε μεγάλο μέρος της ζωής της στο κτήμα των Τολστόι, την Γιάσναγια Πολιάνα, αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα της οικονομικής διαχείρισης ενός τεράστιου αγροκτήματος μαζί με τα καθημερινά καθήκοντα συζύγου και μητέρας 13 παιδιών, εκ των οποίων 5 πέθαναν σε νεαρή ηλικία. Αυτό όμως που την έκανε ευτυχισμένη ήταν ο ρόλος της στο έργο του αγαπημένου της. Πολύ περισσότερο από σύζυγος και οικοκυρά, η Σόφια έγινε γραμματέας, ατζέντης και γραφιάς του Τολστόι. Αντέγραψε το πλήρες κείμενο του “Πόλεμος και Ειρήνη” επτά φορές, επιμελείτο των εκδόσεων και μερικές φορές μετέφραζε έργα του. Ο ίδιος ο Τολστόι έγραψε στο ημερολόγιό του για τα ευτυχισμένα χρόνια του γάμου του : “Ποτέ δεν είχα επίγνωση της διανοητικής μου ικανότητας, ούτε καν του σθένους, τόσο απελευθερωτικών και τόσο παραγωγικών στοιχείων”.

Ο καλλιτέχνης Λ. Παστερνάκ, φίλος της οικογένειας, έλεγε για την Σοφία: “Ήταν με πολλούς τρόπους ένας εξαιρετικά ευφυ-ής και αξιόλογος άν- θρωπος αντάξιος του Τολστόι … Η κοντέσα Σόφια Αντρέγιεβνα υπήρξε η ίδια μια μεγάλη προσωπικότητα, με λεπτό λογοτεχνικό ταλέντο”. Έγραφε και η ίδια μυθιστορήματα, ιστορίες για παιδιά, απομνημονεύματα, δοκίμια. Τα χόμπι της ήταν η μουσική, η ζωγραφική και η φωτογραφία.

Μετά το 1880-90, λόγω της αλλαγής των απόψεων του Τολστόι για τη ζωή, την οικογένεια και την περιουσία μεταξύ τους προέκυψαν ισχυρές διαφωνίες. Ο Τολστόι συνέχιζε να απευθύνει στην γυναίκα του μακροσκελείς ερωτικές επιστολές, όμως είχε ήδη αρχίσει να μεταστρέφεται σε αρνητή του θεσμού της οικογένειας και της ιδιοκτησίας. Η Σοφία δεν συμμεριζόταν τις αντιλήψεις του και την επιθυμία του να εγκαταλείψει την περιουσία και τα πνευματικά δικαιώματα επί των βιβλίων του και να ζήσουν με τα απαραίτητα δουλεύοντας χειρωνακτικά. “Δεν μπορώ να προσδιορίσω πότε αποστασιοποιηθήκαμε, αλλά δεν είχα την δύναμη να ακολουθήσω την διδασκαλία του”, έγραψε η Σόφια. Μετά τον θάνατο του Τολστόι, η Σόφια Αντρέγιεβνα ολοκλήρωσε την έκδοση των απάντων του.

Ο Ντοστογιέφσκι παντρεύτηκε την Άννα Σνίτκινα, την 20χρονη στενογράφο του, λίγο αργότερα από την ολοκλήρωση της συγγραφής του “Παίκτη”. Σε διάστημα λίγων μηνών η Άννα τον βοήθησε να ολοκληρώσει την τελευταία του παραγγελία και να διατηρήσει τα δικαιώματα όλων των έργων του, τα οποία διεκδικούσε ένας άπληστος εκδότης. Ήταν ένα επίτευγμα απολύτως οφειλόμενο στην αγάπη. “Η καρδιά μου ξεχείλιζε από τρυφερότητα για τον Ντοστογιέφσκι, που επιβίωσε από την κόλαση της εξορίας. Ονειρευόμουν να βοηθήσω τον άνθρωπο, τις νουβέλες του οποίου θαύμαζα τόσο πολύ”, έγραψε η Άννα στις αναμνήσεις της. Στο πρόσωπό της, ο απογοητευμένος 45χρονος συγγραφέας βρήκε την γυναίκα που θα αφοσιωνόταν αποκλειστικά σ’ αυτόν και στο έργο του.

Όπως ο ήρωας του μυθιστορήματός του, ο Ντοστογιέφσκι υπήρξε παθιασμένος χαρτοπαίκτης. Μετά το γάμο, η οικογένεια έπρεπε να εγκαταλείψει τη Ρωσία, επειδή οι δανειστές του τον κυνηγούσαν για τα χρέη του. Παρόλα αυτά συνέχισε τον τζόγο στην Ευρώπη, μέχρι του σημείου να ποντάρει τα κοσμήματα και τα ρούχα της συζύγου του. Η Άννα αντιμετώπιζε το πάθος του ως πάθηση κι όχι ως βίτσιο. Κάποια στιγμή του εμπιστεύθηκε τις τελευταίες τους οικογενειακές οικονομίες, έχοντας ήδη μια κόρη. Η αφοπλιστική ειλικρίνεια αυτής της πράξης έκανε τον Ντοστογιέφσκι να κατανοήσει ότι η Άννα ήταν “ δυνατότερη και στερεότερη απ’ ότι νόμιζε”. Έχασε τα χρήματα, έδωσε όμως δυο όρκους στην γυναίκα του: Να μην ξαναπαίξει και να την κάνει ευτυχισμένη. Κράτησε και τους δυό.

Τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του Ντοστογιέφσκι γράφτηκαν με την βοήθεια της Άννας ως γραμματέως και συντρόφου, ενώ το τελευταίο έργο του “Αδελφοί Καραμάζωφ” ο Ντοστογιέφσκι το αφιέρωσε σε αυτήν. Κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του συγγραφέα, η οικογένεια ξεπέρασε τελικά τις βιοτικές δυσκολίες, κατά κύριο λόγο χάρη στην Άννα, η οποία διαχειρίστηκε τις οικονομικές τους υποθέσεις.
Η Άννα Ντοστογιέφσκαγια ήταν επίσης από τους πρώτους Ρώσους φιλοτελιστές. Ξεκίνησε να συλλέγει γραμματόσημα στην αρχή του γάμου της και συνέχισε για 49 χρόνια, όμως δεν είναι γνωστό τι απέγινε η συλλογή της. Ο θάνατος του Ντοστογιέφσκι δεν σήμανε και το τέλος της αγάπης της, αφού αφιερώθηκε στην δημοσίευση των έργων του και την επιμέλεια μουσείου για τον συγγραφέα. Δεν ξαναπαντρεύτηκε ποτέ, απαντώντας με ειρωνεία: “Ποιόν άλλο θα μπορούσα να παντρευτώ μετά τον Ντοστογιέφσκι; Ίσως τον Τολστόι;”